Samen spannend

B&T zoekt ervaringsdeskundigen voor onderzoek naar samenwerking

De wereld verandert snel en wij veranderen mee. De maatschappij wordt steeds complexer en schijnbaar vaststaande waarden en zienswijzen komen in toenemende mate ter discussie te staan. Dat brengt allerlei nieuwe uitdagingen met zich mee. Om die effectief het hoofd te bieden, wordt het steeds belangrijker om samen te werken. En dat is spannend en lang niet altijd eenvoudig.

De constatering dat het belang van samenwerken toeneemt, doet een appel op ons coöperatieve vermogen. Historisch gezien kennen we gelukkig legio voorbeelden van succesvol samenwerken: van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tot de talrijke coöperaties die ons land al eeuwen rijk is, ons ‘poldermodel’, de Europese unie en de NAVO. In Nederland zijn we gewend om kracht te vinden in allianties. En inmiddels leven we in een wereld waarin globalisering en netwerken deel uitmaken van ons dagelijks leven.

Ook in de eigen rijke geschiedenis van onze B&T-adviespraktijk komen we tot prachtige voorbeelden van samenwerking; oplossingsgericht, vernieuwend, creatief en sociaal. We zien samenwerkingsverbanden (what’s in a name…) waar nieuwe onderwijsmogelijkheden ontstaan en waar passend onderwijs een eigen gezicht krijgt. We begeleiden schoolbesturen waar samenwerking gezocht en gevonden wordt met voormalige concurrenten en met ketenpartners in jeugdzorg en buitenschoolse opvang.

Niet eenvoudig

Wij menen dat je niet meer kunt kiezen voor nietsamenwerken. Samenwerken is een gegeven, én noodzakelijk. In allerlei verschijningsvormen en in verschillende maten van intensiteit. Toch merken we dat effectief samenwerken nog niet zo eenvoudig is.  We kennen ook voorbeelden van mooie initiatieven die een stille (en soms rumoerige) dood gestorven zijn. Vaak ligt dat niet aan de goede intenties van de deelnemers, maar bijvoorbeeld aan:

• een gebrek aan spelregels;
• vermijdingsgedrag;
• een overmatige hang naar consensus;
• angst voor autonomieverlies;
• juridische en/of financiële obstakels;
• botsende ego’s;
• en/of een gebrek aan vertrouwen.

Deze kleine opsomming laat al zien dat samenwerken niet vanzelf gaat en dat er heel wat van de deelnemers aan een dergelijk proces wordt gevraagd. Maar wat zijn nu de belangrijkste succes- en faalfactoren voor samenwerking in en met het onderwijs? Wat zijn de belangrijkste principes? Welke lessen kunnen wij trekken uit de literatuur, uit onze eigen ervaring en uit die van anderen? Deze vragen vormen de opmaat voor een onderzoek. Een onderzoek naar de – al dan niet vrijwillige – samenwerking tussen twee of meer organisaties. We focussen daarbij op de samenwerking tussen onderwijsorganisaties onderling en de samenwerking tussen onderwijs- en niet-onderwijsorganisaties.

Onze boekenkast

Een eerste greep uit onze boekenkast leverde mooie aanknopingspunten op voor ons onderzoek. Zo lazen we onder andere in ‘Organiseren tussen organisaties’ (Kaats, van Klaveren en Opheij, 2005) over de kunde en de kunst van samenwerken en de relatie tussen organisatiecultuur en vermogen tot samenwerking. We lazen hoe wij als adviseurs kunnen meehelpen een productieve samenwerking tot stand te brengen door met onze opdrachtgevers te streven naar een nieuwe eenheid, met aandacht voor ieders belang en drijfveren (‘Power & Love, een strategie voor blijvende verandering’, Adam Kahane, Den Haag 2010). In ‘Tweebenig samen werken’ (De Jong, Bakker en Roberts, Amersfoort 2018) speelt het onderkennen van macht en het recht doen aan ieders belang een rol. Deze auteurs pleiten voor een balans tussen het ‘linker- en rechterbeen’, dat wil zeggen de kant waar kaders, regels en controle een rol spelen en de kant waar ruimte is voor creativiteit, speelsheid en participatie. In ‘Organiseren in en met netwerken’ (Willems, Linck, Kaats, Deventer 2018) vonden we een praktisch denkkader voor het effectief samenwerken in en met netwerken met behulp van het Netwerk Canvas.

Deze verkenning van de literatuur leverde een vrij consistent eerste beeld op: Er wordt bijna altijd uitgegaan van de tijdelijkheid van samenwerkingsverbanden. Diversiteit wordt beschouwd als meerwaarde en als voorwaarde voor een succesvolle samenwerking. Machtsvraagstukken, ongemak en conflicten dienen volgens velen omarmd te worden als elementair onderdeel van een samenwerkingsproces. Er is een eb- en vloedbeweging waarneembaar in het belang van ‘harde’ en ‘zachte’ kanten van samenwerken; het blijft continu zoeken naar de juiste balans. speelt vertrouwen een belangrijke rol.

De praktijk

We merkten gaandeweg dat veel van wat we lazen direct toepasbaar is in onze praktijk. Natuurlijk moeten we kijken naar de harde en zachte kanten van samenwerking. We moeten aandacht hebben voor structuur, draagvlak, vertrouwen en heldere spelregels. Tegelijkertijd zien we ook dat ons werkveld – het onderwijs en daaraan verbonden sectoren – soms tegen heel specifieke samenwerkingsvraagstukken aanloopt. Passend onderwijs en de transities in de zorg, werken in samenwerkingsverbanden, de visie op onderwijs, denominatie, krimp, werkdruk en lerarentekort: het zijn voorbeelden van thema’s die het samenwerkingsproces kunnen beïnvloeden en een heel eigen dynamiek veroorzaken.

Wij zoeken gesprekspartners

Na de theorie is het nu tijd voor de praktijk. We gaan het gesprek aan met ervaringsdeskundigen, mensen die vanuit de praktijk hun goede en minder goede ervaringen met ons willen delen en ons een kijkje willen geven in hun keuken. Veranderaars, samenwerkingsspecialisten, bestuurders, leidinggevenden, belangenverenigingen: we nodigen u uit bij te dragen aan een mooi overzicht van do’s & dont’s en onze gemeenschappelijke kennis over samenwerken te vergroten. Kent u voorbeelden van meer of minder geslaagde samenwerkingstrajecten? Bent u er zelf bij betrokken geweest? Kunt u ons in contact brengen met inspirerende gesprekspartners? Mail of bel ons voor een nadere kennismaking. We gaan graag in gesprek!

Het vervolg

In 2019 brengen we de opbrengsten van het onderzoek naar buiten. Daarmee beogen we een positieve bijdrage te leveren aan versterking van samenwerkingsprocessen, van eerste idee tot nieuwe organisatievorm, van droom tot daad en nieuwe dagelijkse realiteit. Met oog voor de kracht van verschillen, het nut van ongemak en de schoonheid van samenwerken.