Vijf jaar passend onderwijs: kloof tussen mens en systeem?

Nieuw B&T-boek biedt inzichten en aanbevelingen

Passend onderwijs kan een succes worden als de behoeften van leerlingen, hun ouders en leraren centraal staan. Dat vraagt om een duidelijke overheid. Dit beargumenteren Marieke Dekkers en Nicole Teeuwen, auteurs van het onlangs verschenen boek 'Kloof tussen mens en systeem? Vijf jaar passend onderwijs en nu verder'.

De koppen in de media liegen er niet om. ‘Passend onderwijs frustreert leraren’, ‘Passend onderwijs drijft ouders tot wanhoop’. Voor de zomervakantie was ook de Vaste Kamercommissie OCW in een debat met minister Slob uiterst kritisch.

Als bestuurder van een samenwerkingsverband hebben we vijf jaar lang passend onderwijs van nabij meegemaakt en met gemengde gevoelens beleefd. Onze vraag was: is het echt zo slecht gesteld met passend onderwijs? Zo ja, waar ligt dat dan aan? En wanneer is het nu eigenlijk een succes? Daarom hebben we het afgelopen jaar met veel betrokkenen gesproken, van ouders en leraren tot ministerie en inspectie. Een belangrijke reden om dit te doen is dat in 2020 de officiële evaluatie van passend onderwijs op de politieke agenda staat.

Kloof tussen systeem en gebruikers

Is de kritiek terecht? Ja en nee. Ja, want natuurlijk verdient ieder kind een passende onderwijsplek, en dat lukt nog niet. En nee, want passend onderwijs bracht ook successen, maar daar ligt geen vergrootglas op. Er ontstond een kloof tussen enerzijds de kinderen die passend onderwijs nodig hadden, hun ouders en hun leraren, en anderzijds de wereld van ‘de organisaties’, die hard hun best deden het systeem werkend te krijgen.

Sleutels tot succes

Dat het beter moet, is duidelijk. De kloof moet worden overbrugd. Maar het systeem hoeft niet op de schop. Dat zou betekenen dat er weer een reorganisatie op het onderwijsveld af komt. Bovendien heeft passend onderwijs ons ook verder geholpen. Er zijn bijvoorbeeld minder loketten, de zorgplicht (ondanks alle mitsen en maren) is een verbetering en kinderen uit achterstandsgezinnen en thuiszitters zijn beter in beeld. De grote uitdaging is om de praktijk van ouders en leraren te verbinden met de wereld van de organisaties. Maar hoe dan?

• Ten eerste moet de landelijke overheid duidelijkheid bieden. Wat is passend onderwijs wél en wat is het niet? Er moet een helder kader komen met duidelijke doelen waarbinnen samenwerkingsverbanden, scholen en leraren kunnen werken.
• Organiseer een steunstructuur om de leraar. De docent is geen zorgspecialist; hij wil goed onderwijs aan zijn of haar leerlingen geven. We zouden daarom leraren moeten ondersteunen met een variëteit aan hulp en specialismen.
• Samenwerking tussen de verschillende organisaties is cruciaal. Het inbouwen van de juiste prikkels stimuleert dat.
• Het vraagt daarnaast ook bestuurlijke lef van betrokken partijen, zoals samenwerkingsverbanden, scholen en gemeenten, om adequaat samen te werken.
• Versterk de positie van ouders en leerlingen. Dat betekent niet dat ouders het laatste woord hebben, maar de school ook niet. Laat bijvoorbeeld de samenwerkende partijen in de regio een onafhankelijke vorm van ouderbemiddeling organiseren als ouders en school er niet uitkomen.

Aanbevelingen

Onze zoektocht leverde meer inzichten en aanbevelingen op. In ons boek Kloof tussen mens en systeem? Vijf jaar passend onderwijs en nu verder hebben we die beschreven. Op 12 september 2019 werd het eerste exemplaar van dit boek aangeboden aan Martijn Sanders, directeur passend onderwijs van het ministerie van OCW. Dit gebeurde tijdens een conferentie in Utrecht, in aanwezigheid van directeuren en bestuurders samenwerkingsverbanden, schoolbestuurders en beleidsmakers. Het boek is onze bijdrage aan het debat over passend onderwijs. Leerlingen, ouders en leraren verdienen een goed werkend systeem. Het wordt tijd om samen de kloof te dichten.

Bestellen

Het boek Kloof tussen mens en systeem? Vijf jaar passend onderwijs en nu verder kunt u gratis downloaden.

Over de auteurs
Marieke Dekkers en Nicole Teeuwen waren de eerste jaren van passend onderwijs respectievelijk bestuurder en directeur-bestuurder van een samenwerkingsverband. Ook lang voor die tijd waren zij beiden vanuit een andere rol betrokken bij de voorbereidingen van de wet. Marieke is nu lid college van bestuur van Koers VO, een samenwerkingsverband in de regio Rotterdam. Nicole verruilde begin 2018 haar rol als directeur-bestuurder van het samenwerkingsverband Passend Primair Onderwijs in Rotterdam voor het voorzitterschap van de Sectorraad Praktijkonderwijs.