In gesprek met ‘levend leiderschap’

Philip Messak: schooldirecteur en oud-beroepsmilitair

We zeggen het bij B&T regelmatig tegen elkaar: ‘leren is leuk’. En dan zoeken we aantrekkelijke werkvormen die dit waarmaken. Ik heb collega’s die dat heel goed kunnen. ‘Leren’ en ‘leren leren’ hebben in mijn herinnering nog niet eerder zo in de belangstelling gestaan als nu. Dit geldt trouwens ook voor de wat oudere notie ‘levenslang leren’, een notie die een jaar of dertig geleden al veel aandacht kreeg, met name in de Franse benaming éducation permanente. Leren, het verwerven van competenties, jezelf ontwikkelen, open staan voor nieuwe dingen, elke dag beter, reflectie en zelfreflectie – het zijn even zo vele varianten van een antropologische constante – een niet te ontwijken menselijke opgave.

Neemt niet weg dat ik vroeger toch vaak gedacht heb dat je als mens op enig moment ‘af’ zou zijn: dat je weet hoe het leven in elkaar zit en dat je weet hoe je moet doen en niet moet doen. Niet dus. Het was een naïeve opvatting, dat zeker. Het bleek een illusie toen de waarheid tot me doordrong.

‘Toen viel het kwartje’

Ik denk dat het in diezelfde tijd was dat ik een lijstje begon aan te leggen van belangrijke leermomenten uit het verleden. Opmerkelijk genoeg waren dat zelden situaties van – zoals dat tegenwoordig vaak genoemd wordt – formeel leren: zoals op school of op de universiteit. Het waren veel vaker informele situaties die goed zijn te labelen als ‘toen viel het kwartje’, ‘o, zit dat zo?!’ Niet gearrangeerde maar ook niet louter toevallige leersituaties: het ging om momenten dat een ervaring van een ander exact een doorgang creëerde voor mij in de situatie van een impasse.

Pijnlijk

Maar er waren ook situaties die ik me herinner als confronterend, zelfs pijnlijk. Situaties die erin hakken. En het zijn die laatste situaties die ik zou willen omschrijven als ‘leren van het leven’. Anders dan bij het verwerven van competenties is ‘leren van het leven’ niet leuk maar een pijnlijk gebeuren met onomkeerbare gevolgen. Hoe ga je daar dan mee om?

Man met een missie

Onlangs sprak ik Philip Messak, directeur van het vmbo van CSG Vincent van Gogh in Assen. Philip heeft een rijk verleden, onder meer als beroepsmilitair. Als leidinggevende was hij erbij toen Nederlandse troepen de internationale opdracht in de enclave Srebrenica niet konden uitvoeren en bij terugkomst en nog lang daarna, daarop met veel onbegrip werden aangekeken. Ook zelf keek Philip de dood tweemaal in de ogen. Zijn ervaringen zijn vorig jaar opgeschreven door Kees Opmeer in het boek getiteld Een man met een missie. Het is het aangrijpende verhaal van een opdracht die tegen de wil van de Nederlandse troepen en in volkomen onmacht als gevolg van het ontbreken van internationale luchtsteun, een zwarte pagina in onze nationale geschiedenis is geworden. Met traumatische herinneringen voor velen.

Lessen voor het leven

Philip heeft op zijn eigen wijze geleerd van deze diep ingrijpende ervaringen. Hij heeft daar een aantal ‘lessen voor het leven’ uit getrokken die hem nu helpen om jonge mensen te begeleiden op weg naar volwassenheid. Praten met Philip is een ontmoeting met ‘levend leiderschap’.

Inspirerende spiegel

In Man met een missie worden hoofdstukken over de missie van Dutchbat afgewisseld door hoofdstukken waarin Philip Messak een potentële schoolverlater uitdaagt om te geloven in zichzelf. Op deze manier is een boek ontstaan dat ook voor leerlingen niet alleen informatief is maar hun bovendien een inspirerende spiegel voorhoudt.

Meer lezen

Kees Opmeer (2015). Man met een missie. Hoe Srebrenica het leven van schooldirecteur Philip Messak veranderde.