Structuur is continu in ontwikkeling
De ontwikkeling van onderwijsorganisaties vindt soms bewust gestuurd en soms meer organisch en geleidelijk plaats. De interne en/of externe omgeving speelt daarbij een belangrijke rol. Dit betekent dat veranderingen kunnen voortkomen uit urgentie, bijvoorbeeld omdat je moet inspelen op krimp van het aantal leerlingen. Maar verandering kan ook ontstaan vanuit ambitie, bijvoorbeeld omdat je je onderwijzend personeel meer professionele ruimte wilt bieden.
Een onderwijsorganisatie is continu in ontwikkeling en de structuur beweegt mee. De structuur is daarmee logisch vanuit oorsprong en historie. Toch staat zij niet meer altijd maximaal ten dienste aan het hogere doel: gericht leidinggeven aan de ontwikkeling van scholen en zo bijdragen aan de duurzame groei van de onderwijskwaliteit. Aanleidingen om uw bredere organisatiestructuur gericht tegen het licht te houden zijn onder meer:
- wijzigingen in het aantal en de omvang van scholen of afdelingen;
- wijzigingen in het karakter van scholen of afdelingen (populatie, concept, onderdeel IKC, etc.);
- spanningen tussen organisatieonderdelen vanuit onduidelijke verantwoordelijkheidsverdeling;
- een niet optimaal functionerend directieberaad;
- een wijziging in de besturingsfilosofie;
- signalen van aanhoudende werkdruk (ziekte, verloop, disfunctioneren, etc.).
Passend
Als het gaat over (aanpassing van) de bredere organisatiestructuur in het voortgezet onderwijs, gaan de vragen vaak over de verhoudingen binnen teams of afdelingen, soms in hun samenwerking met vakgroepen of secties. In het primair onderwijs speelt vaak de keuze tussen zelfstandige directeuren per school of meerschoolse leiding (cluster/regionalisering). In vrijwel alle gevallen gaat het om de zoektocht naar een passende omvang (span of control en attention), complementariteit en diversiteit in leidinggevende functies.
Redenen voor fundamentele blik op topstructuur
Een veel voorkomende aanleiding om de topstructuur1 van een onderwijsorganisatie tegen het licht te houden, is het (aanstaand) vertrek van een bestuur(slid). Andere redenen om jullie topstructuur eens goed te analyseren en waar nodig te optimaliseren, zijn:
- binnen de topstructuur: bijvoorbeeld het vertrek van andere functionarissen dan bestuursleden, of signalen van aanhoudende werkdruk binnen de topstructuur;
- knelpunten in de doorwerking van bestuursbeleid naar de werkvloer, of het concreet achterblijven van (onderwijs)resultaten;
- in de omgeving/context van de organisatie: demografische krimp, veranderende wet- en regelgeving, of de impact van samenwerking of (scholen)fusie.
Soms gaat het in de organisatie te weinig over de inhoud en ontwikkeling van het onderwijs. Dat is een meer fundamenteel signaal dat de topstructuur aandacht verdient. Herken jij een of meer van deze aanleidingen? Dan is het misschien zinvol om eens goed te kijken naar de (on)logica van de huidige topstructuur en een (her)ontwerp hiervan.
Wil jij jullie topstructuur analyseren en mogelijk herzien?
Denk je na over een optimalisatie of meer fundamenteel (her)ontwerp van jullie organisatie- of topstructuur? B&T is je hierbij graag van dienst. Onze adviseurs onderscheiden zich door hun combinatie van kennis van het onderwijs en hun bedrijfskundige kennis en ervaring. Dit zorgt ervoor dat keuzes in de structuur altijd ten dienste staan van het primaire onderwijsproces.
In de analyse hebben wij aandacht voor de samenhang tussen structuur en cultuur en betrekken we alle relevante onderdelen. Zo brengen we alles in beeld en voorkomen we dat niet de beste oplossing wordt gekozen. De opgaven van de organisatie vormen altijd het vertrekpunt en we werken met leidende principes die blijvend geldig zijn boven eenmalige aanpassingen. Het (her)ontwerp bouwen we altijd op vanuit de aansturing van het onderwijs. De opdracht aan – en de omvang (een- of meerhoofdig) en het profiel van – het college van bestuur vormen idealiter het sluitstuk. Net als eventuele aanpassingen in het intern toezicht.
Wat kunnen wij voor je betekenen?
B&T heeft veel ervaring met de (her)inrichting van topstructuren. Wij kunnen onder andere:
- de bestaande top- of organisatiestructuur doorlichten op zijn inrichting, werking en impact;
- adviseren over optimalisatie van de werking van de huidige topstructuur;
- intern betrokkenen begeleiden bij het proces van een toekomstbestendig (her)ontwerp van de topstructuur;
- alle noodzakelijke wijzigingen uitwerken die hieruit voortvloeien (organogram, managementstatuut, professioneel statuut, besturingsfilosofie, interne regelingen, etc.);
- de werving en selectie van personen binnen de topstructuur verzorgen (vanuit B&T werving & selectie).
Meer weten?
Heb je vragen of wil je eens van gedachten wisselen over een concreet vraagstuk? Neem dan gerust contact met ons op. Wij verkennen dan met jou of en hoe wij je van dienst kunnen zijn.
- De topstructuur omvat het geheel van bestuur, schoolleiding en leiding van de ondersteunende diensten. De organisatiestructuur omvat ook alle dieperliggende managementlagen en uitvoerende medewerkers in onderwijs en ondersteuning.
Joost Janssen
