Wat kunnen Nederlandse scholen leren van internationaal onderwijs?
Wereldburgerschap en een holistische benadering
Het internationaal onderwijs in Nederland groeit. Zowel het aantal scholen als het leerlingenaantal stijgt al een aantal jaren. Binnen B&T leeft de vraag: kan het Nederlandse onderwijs lessen leren van het internationaal onderwijs? We vroegen het Marieke Folkers, head of International School Utrecht. “Ik denk zeker dat het Nederlandse onderwijs inspiratie bij ons kan opdoen.”
Folkers werkt al haar hele arbeidzame leven in het onderwijs. Ze was onder andere vier jaar directeur van een lokale middelbare school op Curaçao en vier jaar rector op het Stedelijk Gymnasium Utrecht. Sinds twee jaar werkt ze bij de International School Utrecht (ISU), die in alle leerjaren het International Baccalaureate aanbiedt. Ze is kortom goed bekend met verschillende onderwijsvormen en -systemen. “Het International Baccalaureate, het IB-curriculum van de internationale scholen kan Nederlandse scholen wellicht inspireren zich anders en breder te ontwikkelen. Het Nederlandse onderwijs zou bijvoorbeeld meer projectmatig en meer interdisciplinair kunnen gaan werken. Een internationale school is echt een community en zoekt verbinding binnen en buiten de school. Ouders en leerlingen willen zo snel mogelijk onderdeel worden van een gemeenschap; wereldburgerschap is de basis van ons bestaan en is overal in geïntegreerd.”
Projectmatig werken
Folkers erkent dat er in de basis een groot verschil is tussen het internationaal en het Nederlands onderwijs. “De nadruk bij het IB ligt op vaardigheden en bij het Nederlandse onderwijs op kennis. Ontdekkend leren en zelf onderzoeken hoe je iets doet of leert, levert leerlingen veel op. Ook gaan we uit van positief onderwijs. We kijken daarbij naar de talenten van de leerlingen en stimuleren ze daarin. Ze leren respect voor elkaar en de omgeving te hebben en krijgen tegelijkertijd veel zelfvertrouwen. Door meer projectmatig te werken kan het Nederlandse onderwijs hier ook aandacht aan besteden, bijvoorbeeld door te kijken naar projectrollen. Dat past goed bij talentontwikkeling; iedereen is ergens goed in, dus iedereen kan een andere rol pakken. Per project zou je ook aandacht kunnen hebben voor de verschillende aspecten van (wereld)burgerschap.”
Leerlinggericht onderwijs
Een bijzonder kenmerk van het IB is dat het doelgericht ontworpen is op basis van een leerlinggericht competentieprofiel – het IB learner profile – en moderne onderwijskundige inzichten. Het IB kent geen voorgeschreven methodes of een standaard pedagogisch-didactische aanpak, daarin zijn scholen vrij. Er wordt wel gewerkt met vakgebieden waaruit leerlingen keuzes kunnen maken. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld in het voortgezet onderwijs overstijgende curriculumonderdelen, zoals Theory of Knowledge, het Personal Project en Creativity, activity and service. In Theory of Knowledge leren de leerlingen kritisch denken, wat vervolgens in alle vakken terugkomt. Deelname aan Creativity, activity and service (CAS) is verplicht. Hierin draait het om het bieden van maatschappelijke diensten in allerlei projecten in en buiten de school. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld een schoolevenement organiseren of helpen in een bejaardentehuis. Burgerschap in optima forma.
Tien basisprincipes voor wereldburgerschap
De International School Utrecht werkt, net als alle IB-scholen waar ook ter wereld, met tien basisprincipes. Deze principes vormen de kern van het IB en daarmee van wereldburgerschap. Het gaat om open minded zijn en nieuwsgierig naar kennis, vragen leren te stellen en uit je comfort zone durven te stappen. Maar ook eerlijk zijn, anderen respecteren en alleen beslissingen nemen nadat je over iets hebt nagedacht. Ten slotte wordt leerlingen geleerd om verzorgend te zijn voor anderen, balans te zoeken tussen werk (school) en privé en te reflecteren en te leren van fouten.
De tien basisprincipes worden consequent doorgevoerd in alle lessen en activiteiten in het primair en voortgezet onderwijs. Leerlingen leren om eigenaar te worden van hun eigen leerproces; ze krijgen niet alles voorgekauwd. Ze gaan onderzoekend leren vanuit een leervraag. En worden zo respectvolle wereldburgers. Marieke Folkers: “Iedereen hoort erbij op onze school. Opvallend is hoe liefdevol en respectvol alle leerlingen zijn naar elkaar en naar de leraren. Dat is echt een resultaat van het onderwijsconcept van het IB.”
Positive education
Folkers vervolgt: “Kennis vergaren lukt leerlingen vaak wel. Het is de kunst om ze vaardigheden te leren en ze bij te brengen dat ze fouten mogen maken. Dingen mogen mislukken, daar leer je veel van. In principe gaan we uit van talent, waar ben je goed in; dat zit echt ingebed in het hele curriculum. Dit heet positive education, een afgeleide van de positieve psychologie, met waarderend onderzoeken (appreciative inquiry) als manier van werken. Dit is overigens een beweging die we ook op steeds meer Nederlandse scholen zien. De kern is dat we uitgaan van het positieve en versterken wat je al kunt. Vervolgens gaan kinderen spelend of ontdekkend leren wat bijvoorbeeld getallen zijn en daarna dat die overal terugkomen, zoals in een klok aan de muur. Ze leren kortom vaardigheden om dingen te ontdekken: Hoe doe je iets? Hoe leer je een taal? Hoe leer je rekenen? Dat kan op meerdere manieren.”
Holistische benadering
Het logo van het IB is een cirkel met daarin centraal het learner profile, met de vragen: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Dit laat de holistische benadering en het gedachtegoed van het IB goed zien. Folkers: “Dat is hét grote verschil met het Nederlandse onderwijs: de holistische aanpak van kennis, vaardigheden en wereldburgerschap ineen. Daar zouden Nederlandse scholen echt iets van kunnen leren. Kijken naar het talent dat kinderen hebben, maar ook naar hun motivatie. Want als je ergens wel goed in bent maar het interesseert je niet, dan zul je er nooit écht goed in worden. Het gaat om: hoe verhoud ik mij tot mezelf, de ander en de wereld? Muziek vinden we hier op school heel belangrijk. We zien het als een taal en bieden het aan voor alle leeftijden, ook als examenvak. Dat hoort voor ons ook bij de holistische benadering.”
Groei internationale scholen
Nederland telt 31 internationale PO- en VO-scholen met in totaal zo’n 20.000 leerlingen. De scholen liggen verspreid over het land, van de Randstad tot Groningen en Maastricht, vooral in stedelijke regio’s. Zowel het leerlingenaantal als het aantal scholen stijgt al een aantal jaren. De International School Utrecht begon tien jaar geleden met 60 leerlingen, had in 2017 560 leerlingen en telt er per januari 2023 ruim 1.000. De verwachting is dat de school de komende jaren, op een nieuwe locatie, doorgroeit naar 1.200 leerlingen. Het IB-diploma wordt wereldwijd door universiteiten voor toelating erkend. De kwaliteitszorg voor het IB wordt verzorgd door de IB Organisation, die sinds enkele jaren in Den Haag is gevestigd.
Meer weten?
Binnen het internationaal onderwijs in Nederland heeft B&T in de loop der jaren een unieke expertise en ervaring ontwikkeld. Zo zijn we al een groot aantal jaren adviseur van de Dutch International Secondary Schools, de groep van bekostigde internationale VO-scholen. Daarnaast ondersteunen we lokale en regionale overheden met beleidsverkenningen rond de ontwikkeling van internationaal onderwijs. En geven we Nederlandse scholen beleidsadviezen op het vlak van internationaal onderwijs. Voor meer informatie kun je contact opnemen met Marieke Reuter of Florence Luger.
De twee laatstgenoemden verzorgen een workshop over internationaal onderwijs tijdens het congres Internationalisering van de arbeidsmarkt op 14 februari aanstaande.
Het International Baccalaureate
Het International Baccalaureate (IB) is in 1968 in het Zwitserse Genève ontwikkeld door een groep docenten, samen met internationale scholen. Centraal in het IB-onderwijs staat het learner profile. Dat bestaat uit tien kenmerken die belangrijk zijn voor een onderzoekende leerling, zoals thinker, communicator en inquirer. De missie van het IB is om internationaal georiënteerde mensen te ontwikkelen die, gezien hun menselijkheid en gedeeld voogdijschap over de aarde, helpen om een betere en meer vredelievende wereld te creëren. Op IB-scholen is Engels de voertaal, multiculturaliteit de regel en wordt dit internationaal gangbare curriculum gevolgd. Deze scholen huisvesten zodoende echt de wereldgemeenschap in een schoolgebouw.