Geïntegreerde kwaliteitszorg op het Altra College
“Het is nu echt één cyclus”
Op de scholen van Altra, een instelling voor speciaal onderwijs, jeugd en opvoedhulp in Amsterdam, is de afgelopen jaren gebouwd aan een geïntegreerd kwaliteitszorgsysteem. B&T ondersteunde het Altra College bij de ontwikkeling van de verschillende elementen: “Het is nu echt één cyclus en niet een verzameling losstaande onderdelen.”
Het Altra College ontwikkelde samen met B&T diverse instrumenten die nu een samenhangend kwaliteitszorgsysteem vormen, waaronder een systeemaudit, een strategisch beleid met posters, schoolplannen per locatie en een tevredenheidsonderzoek onder ouders, leerlingen, medewerkers en ketenpartners.
Kwaliteitsimpuls
De samenwerking van B&T met het Altra College ontstond zeven jaar geleden via de gemeente Amsterdam, vertelt Paul Poppenk, projectmanager kwaliteit onderwijs van het Altra College: “De gemeente werkte met een kwaliteitsimpuls voor het basisonderwijs. Wij hebben toen aangegeven dat we iets dergelijks ook graag voor het speciaal onderwijs zouden zien. Uit de aanbesteding die volgde, kwam B&T naar voren.”
De wens voor een kwaliteitsimpuls kwam voort uit het feit dat in het speciaal onderwijs pedagogiek van oudsher veel aandacht krijgt, maar didactiek minder. “Kortgezegd: de leerlingen leerden niet genoeg”, aldus Poppenk.
Het Altra College wilde weten hoe de school sturing en leiding kon geven aan kwaliteitsontwikkeling en definieerde samen met B&T welke instrumenten je daarvoor zou kunnen inzetten. Als eerste werd een overzichtsposter gemaakt waarin het kwaliteitsgesprek centraal staat, zowel tussen locatieleider en docent als tussen directie en locatieleiding. Daaromheen stond aangegeven welke informatie in welk gesprek aan de orde kon komen.
Systeemaudit
Op basis van die eerste poster bedachten B&T en Altra vijf jaar geleden de systeemaudit. Deze audit maakt de informatie inzichtelijk waarmee de kwaliteitsgesprekken werden gevoerd, vertelt Poppenk. “We gebruiken de audit als een nulmeting die ons een helder inzicht geeft, onderverdeeld in tien verschillende thema’s. De schoolaudit, een vervolg op de systeemaudit van B&T, bestaat uit drie onderdelen: een dossieranalyse, lesobservaties met behulp van een app en gesprekken met leerkrachten en leerlingen.”
De eerste twee keer verzorgde B&T de systeemaudit. En omdat de school erg tevreden was over de audit, gebruikten ze de opzet ervan het afgelopen schooljaar ook voor de audits op de afzonderlijke scholen, aldus schoolpsycholoog Rosanne Wijnsma. Zij draaide dit jaar voor het eerst mee in het interne auditteam: “Iedere maand doen we bij een van onze scholen nu een audit. Daarvoor hebben we een eigen format gemaakt, gebaseerd op de schoolbrede systeemaudit.”
Wijnsma zet de resultaten van de verschillende scholen naast elkaar om te kijken op welke gebieden goed wordt gepresteerd en wat de aandachtspunten zijn. “Zo weten we precies wat we het komende jaar moeten meenemen bij de audit.”
Schoolplanposter
De opbrengsten van de audit, zowel die van de schoolbrede audit als van de schoolspecifieke, worden weergegeven in een overzichtelijke poster. Zo is niet alleen duidelijk wat voldoende of onvoldoende is, maar de poster biedt ook inzicht in wat de school verder kan ontwikkelen.
De posters van Altra hangen vaak in de docentenkamer, zoals hier bij het Altra College in Haarlemmermeer.
De postervorm is ook gekozen voor de schoolplannen van het Altra College, vertelt Poppenk. “Voorheen produceerden we, net als alle andere scholen, forse hoeveelheden papier, volgeschreven met schoolplannen en meerjarenbeleidsplannen. Die werden wel besproken met iedereen, maar het waren geen levende documenten.”
De posters brengen wat meer leven in de brouwerij, vertelt Poppenk: “Per schooljaar maakt Altra nu met alle scholen een schoolplan op basis van het strategisch beleid, daarbij ondersteund door B&T. In een denktank met mensen van alle locaties wordt in vier bijeenkomsten het strategisch beleid voor de toekomst vastgelegd, uitgewerkt in een poster, vanuit het perspectief van de docent en leerling. Die vormt nu de basis voor de schoolplannen van de afzonderlijke scholen, die ook in postervorm worden weergegeven.”
Drie speerpunten
In een teamvergadering bepaalt het managementteam van elke school vervolgens aan het begin van een schooljaar de eigen speerpunten voor het schoolplan, die ook worden vastgelegd in een poster. Het eerste deel van de poster is hetzelfde voor alle scholen van het Altra College, terwijl het onderste deel specifiek is voor een school.
“We hebben ervoor gekozen om het aantal speerpunten te maximeren op drie. Je kunt immers niet aan tien dingen tegelijk gaan werken”, zegt Poppenk. “Op elke school zijn groepjes medewerkers elk voor een speerpunt verantwoordelijk. Ze moeten een jaarplanner daarvoor maken, inschatten wat het gaat kosten en opleveren, en het team periodiek informeren.”
Levendige bijeenkomsten
In april en mei gaan Poppenk en Wijnsma samen met de bovenschools directeur alle teams langs om het afgelopen schooljaar te bespreken. “Die teamvergaderingen zijn heel levendige bijeenkomsten geworden, omdat we een poster bespreken die iedereen kent. We kijken wat goed ging, wat niet en wat beter kan. Dat doen we met actieve werkvormen. We vinken sommige speerpunten dan af, en soms laten we een punt een jaar staan. Dat wordt allemaal verwerkt in het nieuwe schoolplan voor de locatie. Van de aantekeningen maken we vervolgens een nieuw bovenschools plan voor het Altra College voor het schooljaar erna. De poster daarvan is voor de zomervakantie klaar.”
Het afgelopen schooljaar was het eerste jaar dat het Altra College voor alle scholen een schoolplan op een poster maakte. “Voorheen hielden we dezelfde soort vergaderingen, maar dan bespraken we bijvoorbeeld het meerjarenbeleidsplan van zo’n zestig pagina’s. Niet iedereen was even enthousiast over die bijeenkomsten.”
Strategie op een poster bij Altra
Tevredenheidsonderzoek
Het tevredenheidsonderzoek van B&T is als voorlopig laatste loot toegevoegd aan de kwaliteitszorgboom van het Altra College, vertelt Wijnsma. We onderzoeken het leer- en werkklimaat in de school en bevragen daarvoor leerlingen, ouders, medewerkers en ketenpartners. Altra maakte de vragensets samen met B&T en B&T maakte ook de rapportage. De vragensets zijn weer geënt op het strategisch beleidsplan en de schoolplannen. Ook de resultaten van dit onderzoek worden in een overzichtsposter gepresenteerd.
Tot vorig jaar werd een ander tevredenheidsonderzoek gebruikt, vertelt Wijnsma: “We wilden echter het onderzoek kunnen afstemmen op de speerpunten van onze school. Voorheen waren bijvoorbeeld het taalgebruik of de onderwerpen net anders. Het kon zelfs zo zijn dat verbeterpunten uit het tevredenheidsonderzoek niet terugkwamen in het jaarplan.”
Omdat het tevredenheidsonderzoek nu wordt afgestemd op de andere onderdelen van het kwaliteitssysteem, kan Altra gemakkelijk verbanden leggen tussen de jaarplannen, de audits en het tevredenheidsonderzoek. Wijnsma: “Het is nu echt één cyclus en niet een verzameling losstaande onderdelen. We merken in de gesprekken met de teams dat mensen het leggen van die verbanden ook prettig vinden. Je kunt nu met elkaar veel sneller over oplossingen praten.”
Huisbezoeken
Hoe snel concrete resultaten kunnen worden bereikt, wordt duidelijk als Wijnsma vertelt over een van de scholen van het Altra College, waar in de teambespreking aan het einde van het schooljaar naar voren kwam dat de ouderbetrokkenheid laag was. “Er is toen besloten om huisbezoeken te doen bij alle leerlingen aan het begin van dit schooljaar. Toen de school vervolgens onlangs een ouderavond organiseerde, waren bijna alle ouders aanwezig. Zoiets hadden ze nog nooit meegemaakt. En het motiveerde het team heel erg om meer samen op te trekken met ouders.”
Bijslijpen
Het Altra College wil het komende jaar besteden aan het aanscherpen van het huidige kwaliteitsinstrumentarium. Wijnsma: “Bij de audit willen we de standaarden waarop we beoordelen, bijvoorbeeld beter omschrijven.”
Verder draait het volgens Wijnsma nu echt om hoe scholen de resultaten van de verschillende onderdelen van het kwaliteitszorgsysteem in praktijk brengen. “Wij komen wel langs met een onderzoek of een bespreking, maar dat betekent niet dat iedere school dat ook zelf kan verdiepen. We willen daarbij nog beter ondersteunen.”