De schoolleider: verantwoordelijkheid op niveau

Het tekort aan schoolleiders in het primair onderwijs is groot en loopt nog steeds op. Dat komt deels doordat er aan het beroep onaantrekkelijke kanten zitten. En dat hangt weer samen met onduidelijkheid over de verschillende verantwoordelijkheden van schoolleiders. Dit is de strekking van een artikel van B&T-adviseur Joost Janssen in het blad Basisschoolmanagement.

Als hij over de aantrekkelijkheid van het beroep van schoolleider spreekt, gebruikt Joost de termen haalbaarheid en ‘uitdagendheid’. Haalbaarheid gaat vooral om het afstemmen van verwachtingen tussen bestuur en schoolleider(s). De verwachtingen van wat een schoolleider moet doen, zijn vaak niet expliciet genoeg. En vaak is niet duidelijk hoe zaken geprioriteerd en gefaciliteerd moeten worden. Dit betekent dat het bestuur als werkgever ook niet goed kan beoordelen of een schoolleider goed functioneert.

Uitdagendheid hangt nauw samen met het feit dat de tijd van de schoolleider vaak wordt opgeslokt door operationele taken. Dit vraagt om ruimte om operationele taken anders te organiseren, zowel in de eigen school als in een centraal stafbureau.

Ruis

Joost Janssen stelt dat onduidelijkheid over de verdeling van verantwoordelijkheden tussen bestuur en schoolleiders bij de laatsten makkelijk leidt tot een gevoel van tekortschieten, een onzeker gevoel over hoe collega’s en leidinggevende(n) oordelen over zijn of haar functioneren en ruis in de samenwerking tussen schoolleiders. Ook ontstaat er risico op een onduidelijke positionering van de staf/ondersteuning.

Drie niveaus

Om het goede gesprek over de verantwoordelijkheden van de schoolleider te voeren, kan het helpen verschillende niveaus van verantwoordelijkheid te onderscheiden. Deze niveaus zijn:

• Individueel: verantwoordelijkheid voor het beheer en de ontwikkeling van de eigen school (eigen deel).
• Collegiaal: verantwoordelijkheid om bij te dragen aan de ontwikkeling van (de scholen van) andere schoolleiders (het andere deel).
• Collectief: de bijdrage aan de algemene richting en inrichting van de totale organisatie (het geheel).

Helderheid

In het artikel gaat Joost Janssen uitvoerig op deze drie niveaus in en licht hij toe hoe ze verband met elkaar houden. Ook reikt hij handvatten aan in de vorm van vragen om het gesprek over verantwoordelijkheden goed te kunnen voeren. Dit gesprek zorgt voor helderheid in de relatie tussen bestuur en schoolleiding. Het draagt ook bij aan het realiseren van een startpunt om de (centrale) ondersteuning door de staf goed te positioneren en contracteren. Voorbeelden van vragen in dit verband zijn:

• Waar stopt de (integrale) verantwoordelijkheid van de schoolleider?
• Wat moet een schoolleider binnen de organisatie zelf kunnen uitvoeren?
• Welke ondersteuning moeten we samen met (alle) schoolleiders collegiaal vormgeven?
• Welke bijdrage moet een schoolleider leveren aan het bepalen van de richting van de organisatie?

Meer weten?

Het volledige artikel is verschenen in Basisschoolmanagement (BSM) van oktober 2024 (Jaargang 38, nr. 7). Via de button hieronder kun je een pdf downloaden. Heb je vragen of wil je eens in gesprek over dit onderwerp? Neem dan contact op met Joost Janssen.