Duurzaam ontwikkelen met een andere bril

In gesprek over de Leergang onderzoekend leiderschap

Leiding geven kunt u wel. Oplossingsgericht stuurt u de dingen van alledag uitstekend aan. Maar neemt u altijd het beste besluit op het juiste moment? Neemt u zo nu en dan de tijd om van afstand en vanuit meerdere perspectieven naar veranderprocessen te kijken? Voor schoolleiders die willen weten hoe ze op een meer onderzoekende manier kunnen omgaan met veranderprocessen binnen de school, biedt de B&T academie nu de Leergang onderzoekend leiderschap. In gesprek met opleider Caroline Offerhaus.

“Als ik het heb over veranderprocessen, hoef je niet direct te denken aan heel grootschalige vraagstukken”, begint Caroline. “Het kan bijvoorbeeld ook gaan om de invoering van een nieuwe methode. Hoe kom je tot een weloverwogen keuze? Wat is de eigenlijke vraag? Op basis waarvan ga je een keuze maken? En is de aanschaf van een nieuwe methode dan wel wenselijk? Of besluit je bijvoorbeeld het onderwijs anders aan te gaan sturen? Het kan dus gaan over allerlei soorten processen binnen een schoolomgeving. Die kunnen te maken hebben met personeel, ouders, didactiek, de organisatie, ga zo maar door. Allerlei processen waarvan je als schoolleider kunt vinden dat besluitvorming gebaat kan zijn bij een benadering vanuit verschillende perspectieven.

Een andere bril

Dat klinkt logisch. Is dat niet een kwestie van gewoon doen? “Wat ik regelmatig hoor van schoolleiders is dat hiervoor vaak de tijd ontbreekt. De waan van de dag leidt soms tot kortetermijnoplossingen. En ook schoolleiders zijn gevoelig voor trends. ‘We hebben gelezen dat gespreid leiderschap goed werkt…’ Wat we beogen met de leergang is dat schoolleiders leren door een andere bril te kijken. Dat ze eerst in kaart brengen welke informatie ze nodig hebben, dat ze vervolgens inventariseren wat ze nu al weten en dat ze ten slotte de leemten in hun kennis identificeren. Dat alles met als doel om het plaatje compleet te krijgen, zodat ze de beste beslissing kunnen nemen. Niet een beslissing die toevallig het meest voor de hand ligt, maar een beslissing die gefundeerd is. Minder impulsief en minder ingegeven door tijdsdruk of de waan van de dag.”

Duurzame ontwikkeling

Natuurlijk, dat kan niet altijd. “Het is heel erg afhankelijk van de tijd die je hebt”, geeft Caroline toe. “Sommige vraagstukken vragen om directe actie. Ik denk dat het goed is als schoolleiders kunnen kiezen uit verschillende perspectieven. Soms moeten ze dan zeggen: dit vraagstuk vraagt nu om een oplossingsgerichte sturingsactie. Maar andere keren hoeft dat niet. De kijkwijze die we willen overbrengen tijdens deze leergang zet je in bij duurzame ontwikkeling.”

Sturingsmodel

In de Leergang onderzoekend leiderschap wordt gebruikgemaakt van een sturingsmodel van George Lengkeek dat helpt om zicht te krijgen op organisatieveranderingen. “Aan de hand van dat model kun je als schoolleider goed in beeld brengen waar nu precies je vraag ligt”, legt Caroline uit. “Het model start vanuit visie op het veranderproces: wat zijn in de verre en nabije toekomst je doelen? Wat wil je met elkaar bereiken? Van daaruit breng je in kaart wat vanuit jouw rol als sturende actor het proces is waarop je stuurt, welke acties dat kunnen stimuleren en welke indicatoren uiteindelijk aantonen of het gewenste effect is behaald. Het model helpt je om de juiste vragen te stellen, zodat je ontdekt welke informatie en inzichten nog ontbreken. Dat kan dan aanleiding zijn voor een onderzoek.”

“Hoe komt dat toch?”

Hoewel de leergang nieuw is voor de B&T academie, is ze niet nieuw voor Caroline. Ze heeft hem vaker gegeven, hoewel in een andere vorm. Ze weet dan ook wat voor effect de leergang kan hebben. Desgevraagd komt ze met vele prachtige voorbeelden. Zo was er eens een schoolleider die worstelde met de vraag waarom het coöperatief leren in de klas maar niet van de grond kwam. “Zijn vraag was: hoe komt dat toch? Het was binnen de school duidelijk gecommuniceerd en de docenten hadden allemaal scholing gehad. Dat waren de feitelijke inzichten. Door het model toe te passen wist de schoolleider de ontbrekende inzichten te identificeren. Hij wist bijvoorbeeld niet of de communicatie ook helder genoeg was geweest voor de docenten. Hadden de docenten dat wel zo ervaren? En inderdaad, de docenten waren geschoold, maar hadden ze nu ook voldoende tools? Dat waren de ontbrekende inzichten. Vervolgens deed deze schoolleider een onderzoek en dat bood veel inzicht. De aanbevelingen die hij daarna kon doen, hebben echt verandering gebracht in de school. Juist bij dit soort langer durende veranderprocessen – waarin het gaat om een verandering van houding, het inslijpen van vaardigheden – is het zinvol deze aanpak te hanteren.”

‘Het goede besluit’

Het doen van onderzoek zelf wordt in de leergang niet uitgediept. Je leert te bepalen welk onderzoek nodig is en een onderzoeksvraag te formuleren. De schoolleider kan dat onderzoek vervolgens zelf uitvoeren, maar natuurlijk ook intern bij anderen beleggen. Bij leraren in opleiding bijvoorbeeld. “In de leergang draait het erom dat je als schoolleider leert bepalen welke onderzoeksvragen er liggen die kunnen helpen om je sturingsproces beter in te vullen.
Dat je dan altijd ‘het goede besluit’ neemt, is een illusie. “Het is nooit zo dat je na gebruik van deze methode zeker weet dat dit of dat dé beste sturingsactie is. Als die al bestaat, natuurlijk. De methode brengt wel in beeld dat je een aantal gefundeerde keuzes hebt, die je vervolgens met je team kunt bespreken. De kans dat je dan het goede beslist, is daardoor zeker groter.”

Belangstelling?

Is uw interesse gewekt? De leergang kan de B&T academie ook in company voor u verzorgen. Heeft u vragen? Neem dan gerust contact op met Caroline Offerhaus.