Wat is de rol van de ib’er?

Waar is de ib’er voor en welke rol hoort daarbij?

7 februari 2020 - Loes Peterse, Ellen Tomberg - Overig

De ib’er als manusje van de zorg, zo beschreven we één van de plekken van de intern begeleider in ons voorgaande artikel. Een ib’er die van en voor iedereen is. We concludeerden toen dat het niet uitmaakt welke plek een ib’er binnen de school inneemt. Het gaat immers niet om de juiste plek, maar om een heldere plek: waar is de ib’er voor en welke rol hoort daarbij? Het is cruciaal dat de directeur, de ib’er en de leerkrachten hierover samen het gesprek voeren. Alleen dan kan een ib’er voor zichzelf bepalen wat zijn of haar plek is en wat dat betekent voor functie, taken en prioritering. Een mooie constatering, maar hoe doe je dat dan?

Als ib’er word je op vele terreinen gevraagd om mee te denken, te sparren, te begeleiden en/ of te ontwikkelen. Want hoe moet bijvoorbeeld het nieuwe beleid voor meer- en hoogbegaafden worden vormgegeven, wat is de beste aanpak voor deze leerling in mijn klas, kun je bij het gesprek met ouders aanschuiven, enzovoort. Voordat je het weet is je agenda vooral gevuld met ad-hoc werk. Het lijkt dan of je optimaal bijdraagt aan de ontwikkeling van de school, maar is dit ook werkelijk het geval?

Denken in driehoeken

Als ib’er heb je meerdere rollen binnen de school. Eén van deze rollen is die van ondersteuner. Van Rooij (2009) ontwikkelde het denken in driehoeken. Een manier van denken die de positie van de ondersteuner een heldere rol geeft in het behalen van een resultaat.

Het denken in driehoeken geeft helderheid in de onderlinge relaties, het helpt om met elkaar te verbinden en het zet aan tot actie. Wanneer iedereen duidelijk heeft wat er moet gebeuren en wat daarin van hem of haar wordt verwacht kom je gemakkelijker tot een activiteit.

Bij het denken in driehoeken zijn altijd (minimaal) drie mensen betrokken, in feite betekent werken in driehoeken:

dat degene die iets wil (de initiator);
een ander vindt die bereid is om te werken aan wat hij / zij belangrijk vindt (de actor);
en dat die persoon dat vervolgens weer met iemand anders samen oppakt ( de ondersteuner)

Verschillende rollen

Als ib’er, maar ook als leerkracht of als directeur, kun je alle drie de rollen vervullen. Zo kun jij initiator zijn van bijvoorbeeld het werken zonder groepsplan. Jij ziet als ib’er de werkdruk bij de leerkrachten stijgen en vraagt je af in hoeverre de gestandaardiseerde groepsplannen nog bijdragen aan het bieden van onderwijs op maat. Je gaat in gesprek met de leerkrachten en vraagt aan hen in hoeverre zij dit herkennen. Wanneer zij dit herkennen zijn de leerkrachten de actor. Als ondersteuner kan de directeur gevraagd worden om bijvoorbeeld de juiste condities te creëren, zoals het inruimen van tijd in de vergaderingen of het realiseren van feedbackmomenten.

Je kunt ook de rol van actor hebben op het moment dat bijvoorbeeld de directeur jou vraagt om het meer- en hoogbegaafdenbeleid vorm te geven. Hiervoor vorm je samen met een aantal leerkrachten een werkgroep. De leerkrachten zijn dan de ondersteuners en de directeur is de initiator. De rol van ondersteuner kun je invullen op het moment dat in een teamvergadering blijkt dat het tijd wordt om een nieuwe rekenmethode uit te kiezen. De directeur (initiator) heeft dit besproken met het team (de actoren) en zij vragen jou om alvast een eerste selectie te maken van de verschillende methodes.

Dit zijn voorbeelden van situaties waarin iedereen een heldere rol heeft. In de praktijk is dit lang niet altijd het geval. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat een directeur (initiator) een leerkracht (actor) de opdracht geeft om jou als ib’er (ondersteuner) te vragen om hem of haar te begeleiden in het verbeteren van het klassenmanagement in de klas. De directeur (initiator) hoort vervolgens een tijdlang niets en vraagt aan jou als ib’er of je al iets gehoord hebt? Jij geeft aan dat dit niet zo is en vervolgens krijg je de opdracht (actor) om deze leerkracht dan zelf actief op te zoeken. Zo verplaatst de rol van actor zich van leerkracht naar ib’er en heb je eigenlijk het werk van iemand anders overgenomen.

Helpende vragen

Bij elke situatie kun je jezelf (of elkaar) de volgende vragen stellen om helderheid te creëren in de verschillende rollen:

Wie gaat sturen op wat er nodig is? (wie voelt verantwoordelijkheid en neemt initiatief)
Wie gaat de verantwoordelijkheid aan om de activiteit te ondernemen en te realiseren? (wie gaat er wat doen)
Wie gaat helpen het resultaat te realiseren? (wie kan hem of haar ondersteunen)

Deze vragen zijn erop gericht dat je voorafgaand met elkaar bepaalt wie welke rol inneemt. Dit is natuurlijk niet altijd het geval in de praktijk. Zo kan het gebeuren dat je reeds met elkaar aan de slag bent en merkt dat bijvoorbeeld de leerkrachten niet aangehaakt zijn. Het kan helderheid geven om bovenstaande vragen te stellen, zo kun je ook gaandeweg het proces bijsturen.

Het gesprek voeren

Om je eigen rol als ib’er helder te krijgen is het van belang in gesprek te gaan met jouw directeur en de leerkrachten. Je bepaalt immers niet alleen jouw plek binnen de school, jouw plek en de invulling van de bijbehorende functie en rol wordt medebepaald door de mensen met wie je samenwerkt. Verschillende manieren zijn geschikt om het gesprek hierover te starten:

Evalueer een afgeronde casus aan de hand van de volgende vragen;
- - Welke rol had iedere betrokkene?
  - Was dat ook de meest effectieve rol?
  - Op welk moment was de samenwerking het meest krachtig?
  - En op welk moment was er onduidelijkheid over ieders rol?
- Introduceer het denken in driehoeken bij de directie en het team. Hierdoor kun je voorafgaand aan een proces met elkaar bepalen wie welke rol vervult.
- Laat het team nadenken over de vraag: Als de ib’er niet zou bestaan, zouden we deze opnieuw uitvinden omdat…… De antwoorden geven input om met elkaar de rol van de ib’er helder te krijgen.
- Denk na over hoe je, vanuit de opdracht van de school, met elkaar te maken hebt. Wat betekent dit voor het handelen van de leerkracht, de directeur en de ib’er?
Afstemmen van verwachtingen

Wanneer jouw rol binnen de school helder is, betekent dat niet dat iedereen direct zijn of haar handelen aanpast. Leerkrachten zullen je nog altijd vragen blijven stellen. En dat is maar goed ook. Toch kan één simpele vraag helpen om de ander aan het denken te zetten over jouw rol: Wat verwacht je nu van mij? Deze vraag helpt om helder te krijgen welke verwachtingen de ander heeft van jouw inzet op dat moment. Wellicht is het slechts even meedenken of delen en verwacht de ander alleen een luisterend oor. Op het moment dat een collega helder kan verwoorden wat hij of zij van jou als ib’er verwacht, kun je ook direct laten weten of dit een realistische verwachting is. Oftewel wil en kun je aan deze verwachting voldoen? Als dit niet zo is, dan kun je direct aangeven of je iets kunt betekenen voor de ander en zo ja wat. Zo voorkom je dat je de gehele dag bezig bent met ad-hoc zaken en kun je vanuit jouw eigen plek de functie of rol vervullen die de organisatie versterken.

Bronnen:
Van Rooij (2009), Effectief samenwerken: denken in driehoeken, Kessels & Smit.

Workshop tijdens de derde Landelijke IB Conferentie

Op 10 maart 2020 verzorgen Ellen Tonberg en Loes Peterse een workshop tijdens de derde Landelijke IB Conferentie in de Reehorst te Ede. De titel van hun workshop is: Speel je favoriete IB’er.
Een ib’er kan diverse plekken hebben in een school. Elke plek levert voor betrokkenen winst op, maar heeft ook een prijs. Weten wat de voor- en nadelen zijn van iedere plek, helpt jou om jouw favoriete plek als ib’er binnen de school helder te krijgen. Dat is goed voor de school, voor alle betrokkenen en voor jouw werkplezier.

In deze interactieve en praktische workshop onderzoek je welke plek jij als ib’er in jouw schoolorganisatie inneemt. Wat betekent deze plek voor jou, voor andere betrokkenen en voor de school? Is dit ook de meest passende plek bij de opdracht van de school, bij jou en bij jouw kwaliteiten?

Aan de hand van herkenbare voorbeelden uit de dagelijkse praktijk spelen we samen de verschillende plekken van de ib’er. Op welke plek ben jij het meest in je element? Kortom, wat is jouw favoriete ib’er?

Zin om te ontdekken, reflecteren, spelen en plezier te beleven? Sluit dan snel aan bij de workshop Speel je favoriete ib’er.